Cá ngừ đại dương Phú Yên là một đặc sản của tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ. Với tiềm năng 189 km đường bờ biển, vùng biển có sản lượng cá ngừ lớn thứ 4 của Việt Nam với sản lượng hàng năm dao động ở mức 3.500 - 4.000 tấn. Cá ngừ đại dương cho giá trị dinh dưỡng cao, có giá trị kinh tế lớn. Xuất khẩu thủy sản của Phú Yên những năm gần đây đạt trên 100 triệu USD/năm, phần lớn đến từ cá ngừ.
Các sản phẩm cá ngừ được chế biến ở Phú Yên để phục vụ xuất khẩu là chính và một phần được tiêu thụ nội địa. Tuy nhiên kể từ khi EC áp "thẻ vàng" cho thủy sản khai thác Việt Nam, trong đó có cá ngừ, từ năm 2017 đến nay hoạt động xuất khẩu cá ngừ giảm tính cạnh tranh ở những thị trường lớn. Nếu được EC gỡ bỏ "thẻ vàng" thì hoạt động xuất khẩu cá ngừ đại dương của Việt Nam nói chung và Phú Yên nói riêng sẽ có sức cạnh tranh bền vững cao hơn ở các thị trường trên thế giới.
Theo thống kê sơ bộ từ số liệu của Tổng cục Hải quan, 8 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam đạt 122,47 nghìn tấn với trị giá 602,46 triệu USD, tăng 28,69% về lượng và tăng 21,16% về trị giá so với cùng kỳ năm 2023, chiếm 8,15% về lượng và chiếm 9,55% về trị giá xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Trong 8 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu thủy sản của tỉnh Phú Yên đạt 93,3 triệu USD, chủ yếu là xuất khẩu cá ngừ và những sản phẩm từ cá ngừ, tăng 7,08% so với cùng kỳ năm 2023. Mỹ, Trung Quốc, EU và Canada là những thị trường xuất khẩu thủy sản chính của Phú Yên với hai mặt hàng chủ lực là tôm và cá ngừ.
Quyết tâm, quyết liệt chống khai thác IUU
Uỷ ban nhân dân tỉnh tiếp tục chỉ đạo các sở, ngành, địa phương khẩn trương khắc phục một số tồn tại để chuẩn bị cho đợt thanh tra lần thứ 5 của Ủy ban châu Âu. Kết quả cũng ghi nhận Phú Yên là một trong những tỉnh đi đầu trong việc thực hiện tốt các khuyến nghị của EC, từ năm 2019 tới nay chưa có tàu cá nào vi phạm vùng biển khai thác. Tỉnh đã kiểm soát chặt và tốt các tàu khai thác với "3 không" (không đăng kiểm, không đăng ký, không giấy phép).
Tuy nhiên vẫn còn một số khó khăn, tồn tại như ý thức chấp hành của một số ngư dân là chưa cao; thiết bị giám sát hành trình nhiều tàu cá thường xuyên hư hỏng, mất kết nối do tác động của môi trường biển sau thời gian dài sử dụng; các cấp huyện, xã thiếu nhân lực, phương tiện để thực hiện các biện pháp phòng, chống khai thác IUU trên địa bàn rộng, nhiều bến bãi, luồng lạch...
Toàn tỉnh Phú Yên đã đặt quyết tâm cao nhất, nỗ lực lớn hơn nữa trong thời gian tới để phát huy những gì đã làm được và khắc phục những tồn tại để góp phần cùng cả nước sớm gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu gắn với phát triển bền vững kinh tế biển và bảo đảm quốc phòng - an ninh.
Tạo thẻ thông hành cho cá ngừ Phú Yên
Cá ngừ đại dương ở Phú Yên sau khi khai thác được đưa vào chế biến để xuất khẩu tới Mỹ, Trung Quốc, EU, Canada... Hiện nay, cá ngừ khai thác ở Việt Nam đang bị EC áp "thẻ vàng" khiến cho hoạt động xuất khẩu cá ngừ giảm tính cạnh tranh và gặp nhiều khó khăn.
Việc sớm đáp ứng được các khuyến nghị của EC và được EC gỡ bỏ "thẻ vàng" sẽ là thẻ thông hành cho xuất khẩu cá ngừ đại dương Phú Yên tới mọi thị trường trên thế giới. Do vậy, các cấp ban ngành ở Phú Yên nói riêng và Việt Nam nói chung quyết tâm, quyết liệt hơn nữa để đồng bộ thực hiện các giải pháp đặt ra.
Phái đoàn EC sẽ có lần thanh tra hoạt động khai thác thủy sản của Việt Nam trong thời gian tới. Phú Yên có khả năng cao là nơi sẽ được thanh tra mẫu nên cũng là cơ hội để cho thủy sản khai thác ở Phú Yên hoàn thiện hơn và phát triển bền vững trong tương lai..
Hiện nay ở Phú Yên có 20 doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản đều có đủ khả năng chế biến và xuất khẩu tốt. Do vậy nếu thủy sản khai thác, đặc biệt là cá ngừ đại dương đảm bảo được các quy định của IUU thì hoạt động chế biến xuất khẩu gặp nhiều thuận lợi hơn nữa.
Thị trường nội địa - kênh tiêu thụ tiềm năng cho cá ngừ đại dương
Cá ngừ đại dương Phú Yên đã có tiếng ở khắp Việt Nam và đang trở thành sản phẩm hải sản được nhiều người tiêu dùng Việt Nam lựa chọn. Vài năm lại đây, các cửa hàng cung ứng cá ngừ đại dương xuất hiện khá nhiều ở thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên - nơi có đội tàu hành nghề câu cá ngừ đại dương lớn nhất tỉnh... Các kênh bán hàng cá ngừ đại dương trực tuyến cũng xuất hiện rất nhiều khiến người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận với mặt hàng này hơn.
Các kênh bán hàng cũng kèm theo các phương thức chế biến, bảo quản và truyền thông về giá trị dinh dưỡng của những sản phẩm cá ngừ mang lại, khiến cho nhu cầu tiêu dùng cá ngừ ở thị trường nội địa Việt Nam có xu hướng tăng mạnh.
Kênh tiêu thụ cá ngừ ở thị trường nội địa đang rất tiềm năng cho các doanh nghiệp chế biến và là cơ hội để người dân khai thác cá ngừ ở Phú Yên nói riêng và khai thác cá ngừ Việt Nam nói chung có thêm đầu ra cho sản phẩm đặc trưng, đặc sản cá ngừ đại dương.
Ngọc Thúy (thuongmaibiengioimiennui.gov.vn)